یکی از مهم‌ترین عوامل برای انتخاب کردن یا نکردن یک نفر از میان چند نامزد انتخاباتی، بررسی مواضع و صحبت‌ها و وعده‌های انتخاباتی است؛ مجموعه‌ای از گفتارها و رفتارهای انتخاباتی که می‌تواند نسبت و فاصله‌ی هر کدام از نامزدها را با ما مشخص کند.

اما هر حرف و هر قولی به یک اندازه وزن و اعتبار ندارد و نباید با آنها به طور یکسان مواجه شد. باید نسبت به حرف‌ها و ادعاهای دروغ و خلاف واقع، حساس بود؛ حرف‌هایی که گاهی فراتر از یک دروغ معمولی، برای ما تبعات دارند. واکنش منفعلانه به این دسته گفته‌ها و رفتارها نادیده‌انگاری و واکنش فعال پرسش و افشاگری است.

حرف‌های کلی و بدیهی و تعارفات سیاسی را کلا نباید چندان جدی گرفت. بهترین کار این است که از این گوش بشنویم و از آن یکی در کنیم.

اما در بعضی گفته‌ها باید تامل کرد، اگر منطقی بودند جدی‌شان گرفت تا اساس و مبنای تصمیم‌گیری نهایی ما باشند.

و البته بعضی را باید گوشه‌ای یادداشت کرد تا بعدا بتواند مبنای سوال از یک رییس‌جمهور برای تحقق وعده‌ها و گفته‌های انتخاباتی‌اش باشند.

چه چیزهایی را کمتر جدی بگیریم؟

شعارهای کلی

مثل «ایران بهترین کشور دنیا است» یا «همه‌ی مردم عاشق انقلابند».

اظهارنظرهای کلی

مثل «اشتغال خوب است» یا «تورم و گرانی بد است».

وعده‌های کلی، مبهم، بدون برنامه و ضمانت اجرایی

مثل «من بیکاری را کاملا از بین می‌برم» یا «درآمد کشور را چند برابر می‌کنم».

وعده‌هایی غیرممکن از نظر فیزیکی

«مساله‌ی ریزگردها را فی‌الفور حل می‌کنم» یا «من کویرها را جنگل‌کاری می‌کنم».

وعده‌های غیرممکن از نظر قانونی

مثل «فلان کشور را از صحنه‌ی روزگار محو می‌کنم» یا «کاری می‌کنم سپاه زیر نظر دولت فعالیت کند».

جوگیری و موج‌سواری

مثل عکس‌های یادگاری متظاهرانه یا استفاده از واژه‌ها و اصلاحات و ادبیاتی که جامعه نسبت به آنها حساس است

چه چیزهایی را جدی بگیریم؟

برنامه‌های رسمی مدون

مثل برنامه‌ی اقتصادی در حوزه‌های مشخص مثل تولید، تورم، اشتغال

مناظره‌ها و گفت‌وگوهای چالشی

تسلط یک نامزد در مناظره‌ها و گفت‌وگوهای چالشی علاوه بر نمایش فن بیان، نشان دهنده‌ی تسلط یک کاندیدا در یک حوزه‌ی مشخص کاری است.

ترکیب تیم انتخاباتی

وزن سیاسی تیم انتخاباتی و میزان همراهی کارشناسان تا حدود زیادی نشان دهنده‌ی گرایش یک نامزد و ظرفیت‌های سیاسی و تخصصی او است.

وعده‌های صریح درباره‌ی موضوعات خاص

مثلا وعده‌ی رفع حصر سران جنبش سبز، یا وعده‌ی حل یک مناقشه‌ی منطقه‌ای خاص

سابقه‌ی نامزدها

اگرچه باید تغییر نگاه را در طول زمان به رسمیت شناخت، اما خاستگاه سیاسی و اقتصادی افراد در وضعیت امروزشان بی‌تاثیر نیست.

چه چیزهایی را خیلی جدی بگیریم؟

برنامه‌های مدون منتشر شده به همراه جزییات

مثل برنامه‌هایی که به صورت کتابچه و با سرفصل‌های مشخص تدوین و منتشر می‌شوند و هر فصل از چند بخش اصلی «بررسی وضعیت موجود»، «چشم‌انداز»، «تعیین نقطه‌ی هدف» و «راهکارهای رسیدن به نقطه‌ی هدف» تشکیل می‌شوند.

وعده‌های صریح و مشخص که برنامه‌ی زمانی و ضمانت اجرایی دارند

وعده‌هایی مشخص و قابل اندازه‌گیری که مشخص است کی، کجا و چگونه محقق می‌شوند.، مثلا وعده‌ی انتشار گزارش مالی نهاد ریاست جمهوری و دارایی‌های هیات دولت ظرف ۱۰۰ روز، یا معرفی وزیر زن به مجلس.

تاکید روی چالش‌ها و واقعیت‌های موجود

اشاره‌ی یک نامزد ریاست جمهوری به موانعی که سر راه دولت آینده قرار دارد، نشان دهنده‌ی واقع‌گرایی است، مثلا کسی که موقع بحث درباره‌ی توسعه‌ی کشاورزی به بحران آب به عنوان یک واقعیت‌های اقلیمی اشاره می‌کند.

ایرادهای رقبا به برنامه‌های یکدیگر  

قاعدتا همه برنامه‌ها و وعده‌های انتخاباتی، در عالم واقع امکان تحقق ندارند. ایرادهای تکنیکی یک نامزد ریاست جمهوری به برنامه‌های رقیب، می‌تواند نشان دهنده‌ی چالش‌هایی باشد که سر راه تحقق وعده‌ها و برنامه‌های انتخاباتی قرار دارد.