۷ مرداد؛ جشن امردادگان
امرداد نام ششمین و به عبارتی هفتمین و آخرین امشاسپندان است. در آئین زرتشت، خرداد و امرداد، امشاسپندان “کمال” و “دوام” در جهان مینوی و پرستاران آب و گیاه در جهان خاکی ، همواره در کنار هم جای دارند.

واژه امرداد که اوستایی آن “امرتات” ameretat است ، از سه بخش درست شده است : “ا+ مر+ تات”. بخش نخست پیشوند نفی است ؛ بخش دو، از ریشه مصدری “مر” mar به معنی “مرگ” است و جزء سوم پسوند “تات” است به معنای “کاملی” ، “رسایی” و “سالمی” . بنابراین “امرتات” (امرداد=مرداد) یعنی بی مرگی (نامیرایی=جاودانگی=دوام جاودان) .

این نام در اوستا، به ویژه گاتها صفتی است از برای اهورامزدا، یعنی مظهر زوال ناپذیری و پایندگی خداوند است. اما در جهان خاکی نگهبانی و سرپرستی گیاه و رستنی با وی می باشد.

روز هفتم هر ماه ، امرداد نام دارد و مطابق معمول روز هفتم از ماه امرداد، جشن امردادگان برگزار می شد که در دوران باستان و عصر ساسانی و پس از آن مراسم و آدابی در دشت و فضای باز انجام می شد.موبد اردشیر آذرگشسب می نویسد که چون امرداد ، فرشته جاودانی و بی مرگی است و در عالم جسمانی نگهبان نباتات و روییدنیها می باشد، می توانیم به حدس قریب به یقین بگوییم که پدران ما در این روز به باغها و مزارع خرم و دل نشین دور از محوطه شهر می رفتند و طی مراسمی این جشن را با شادی و سرور در هوای صاف و در دامن طبیعت برگزار می کردند.

نیاکان ما  در روز جشن امردادگان به باغها  و مزارع می رفتند

این جشن سزاوار ِ شادمانی و نشاط ِ بی مرگی، امروز به غلط تحت نام مردادگان، در بین مردم رایج است. زیرا مرداد به معنی نیستی و مرگ است اما وقتیکه حرف الف در اول آن قرار می گیرد آن را نفی می کند و به بی مرگی و جاودانگی، تغییر معنی می دهد. زیرا امرتات در زبان اوستایی و امرداد در زبان پهلوی، از ششمین امشاسپندان و یکی از صفات اهورامزدا در گات ها است که دلالت بر بی مرگی و جاودانگی و زوال ناپذیری اهورامزدا دارد.

نیاکان ما در این روز به باغها  و مزارع خرم و دلنشین می رفتند و پس از نیایش به درگاه اهورامزدا این جشن را با شادی و سرور در هوای صاف و در دامن طبیعت برگزار می کردند. جشن امردادگان بر تمامی ایرانیان فرخنده باد.

در ویکی پدیا چنین آمده است:

امردادگان هفتمین روز از ماه امُرداد است (امُردادروز در امُردادماه) (هفتمین روز از امرداد در گاه‌شمار زرتشتی برابر با سوم مردادماه در گاهشماری رسمی و کنونی ایران است)، یکی از جشن‌های دوازدگانهٔ سالیانه ایرانی در روزهایِ هم‌نام‌شدنِ روز و ماه است؛ و برای گرامی‌داشتِ منش و کُنش و خویش‌کاری امُرداد (/ در گاهانِ زرتشت و اوستایِ پسین: اَمِرِتات به مفهومِ بی‌مرگی/ جاودانگی) یکی از فروزه‌هایِ شش‌گانهِ خِرَد و دانشِ فرمان‌روا بر فرارَوَندِ هستی (نام‌بُردار و شناخته به اهوره‌مَزدا) است. امشاسپندِ جاودانگیِ امرداد همواره در کنار امشاسپندِ رساییِ خرداد، نگهبان آب و گیاه هستند. ایرانیان در گذشته برای برگزاری این جشن به باغات و مزارع رفته و به شادی می‌پرداخته‌اند

در یادگارهایِ کهن ایرانی، از این روز و جشنِ ویژهِ آن، سخنِ بسیار گفته‌شده‌است در متنِ پهلوی‌یِ بُندَهِش، می‌خوانیم:

امُردادِ بی‌مرگ، سَروَرِ گیاهانِ بی‌شمارست؛ زیرا او را به گیتی، گیاه، خویش است. گیاهان را رویانَد و رَمهِ گوسفندان را افزاید؛ زیرا همهِ دام‌ها از او خورند و زیست‌کنند. به فِرَشکردِ [/ نوگردانی‌ی ِ جهان و زندگی در پایان ِ کار ِ جهان به سالاری‌ی ِ سوشیانت، رهاننده‌ای از تبار ِ زرتشت]، نیز «انوش» [/ خوراک ِ بی‌مرگی] را از امرداد آرایند. اگر کسی گیاه را رامش بخشد یا بیازارد، آن گاه امُرداد [از او] آسوده یا آزَرده بُوَد…

(گزارشِ دکتر مهرداد بهار در پژوهشی در اساطیرِ ایران، چاپ یکم، ص ۱۱۷)

با روی‌کرد به خویش‌کاری‌یِ امرداد در جهانِ اَستومَند (/ جهانِ مادّی) که نگاهبانی از گیاهانِ رویِ زمین و سرسبز و باروَرنگاه‌داشتنِ آنهاست، و نمادِ جاودانگی و بیمرگی و جوانی‌ی ی همیشگی به شمارمی‌آید، مسعود سعد ِ سلمان، چکامه‌پردازِ سدهٔ پنجمِ هجری، می‌گوید:

روزِ مُرداد [/ امُرداد] مُژده داد بدان
که جهان شد به طبع، باز جوان.

و همچنین می‌گوید:

مرداد مه است سخت خرم
مَی نوش پیاپی و دمادم

هریک از فروزه‌های دوازده‌گانه که جشن‌های هم‌نامی‌یِ روز و ماه برایِ گرامی‌داشتِ آنها برگزارمی‌شود، گلِ ویژه‌ای دارد. گلِ ویژهِ امُرداد، زنبق (/ چمبک) است.

در برگ ۲۵۰ برگردان فارسی آثارالباقیه ابوریحان بیرونی چنین آمده است که :

«… مرداد ماه که روز هفتم آن مرداد روز است و آن روز را به انگیزهٔ پیش آمدن دو نام با هم، جشن می‌گرفتند. معنای امرداد آن است که مرگ و نیستی نداشته باشد. امرداد فرشته‌ای است که به نگهداری جهان و آراستن غذاها و داروها که اصل آن از نباتات است و بر کنار کردن گرسنگی و زیان و بیماری‌ها می‌باشد، کارگزاری یافته است…»

خیام در نوروز نامه می‌نویسد:

“مرداد ماه یعنی خاک، دادِ خویش بداد از بَرها ومیوهای پخته که در وی به کمال رسد و نیز هوا در وی مانند غبارِ خاک باشد و این ماه میانه تابستان بود و قسمت او از آفتاب، مر برج اسد را باشد. “

خیام به جای نام اَمرداد از واژه مرداد استفاده کرده است.

تغییر تلفظ نام

ماه اَمرداد و جشن اَمردادگان امروزه به نام مردادگان، در بین مردم رایج است. مرداد به معنی نیستی و مرگ است اما وقتیکه حرف الف در اول آن قرار می‌گیرد آن را نفی می‌کند و به بی مرگی و جاودانگی، تغییر معنی می‌دهد. زیرا امرتات درزبان اوستایی و امرداد در زبان پهلوی، از ششمین امشاسپندان و یکی از صفات اهورامزدا در گات‌ها است که دلالت بر بی مرگی و جاودانگی و زوال ناپذیری اهورامزدا دارد.

و در این باره در زراتشت نامه چنین سروده شده است:

چو گفتار خردادش آمد به سر
همان گاه امرداد شد پیش تر

چو گفتار خردادش آمد به سر
همان گاه امرداد شد پیش تر

سخن گفت درباره رستنی
که زرتشت گوید ابا هر تنی

نباید به بیداد کردن تباه
به بیهوده برکندن از جایگاه

کزو راحت مردم و چار پاست
تبه کردن او، نه راه خداست

سایر مناسبت های این روز:

مناسبت‌ها

• روز جشن امردادگان
• «روز جهانی ببر»
• لغو کاپیتولاسیون توسط «صمصام السَّلطنه» (۱۲۹۷ ش)
• استیضاح دولت«رضاخان»به رهبری«مدرس»(۱۳۰۳ش)
• تأخیر فروش هواپیماهای مجهز به ایران (۱۳۵۶ش)
• فرار مفتضحانه بنی ‏صدر و رجوی به فرانسه (۱۳۶۰ ش)
• آغاز عملیات متوسط والفجر ۳ در مهران (۱۳۶۲ ش)

زادروزها

• ۱۳۲۰ – مسعود کیمیایی، کارگردان و فیلمنامه‌نویس ایرانی
• ۱۳۳۷ – حسین مرعشی، فعال سیاسی و معاون رییس جمهور در دولت محمد خاتمی
• ۱۳۴۳ – سید علی افتخاری، بازیکن سابق و مربی فوتبال ایران
• ۱۳۵۱ – نوید فرح‌مرزی، چهره‌پرداز و طراح صحنه و لباس اهل ایران
• ۱۳۵۷ – احسان عبده تبریزی، فعال دانشجویی و زندانی سیاسی ایرانی
• ۱۳۶۵ – آناهیتا افشار، بازیگر ایرانی
• ولادت آیهالله علامه «علی دوانی» (۱۳۰۸ ش)

مرگ‌ها

• ۱۳۹۱ – بهروز ثروتیان، پژوهشگر ادبی و مصحح ایرانی.
• وفات عالم مجاهد «شیخ محمد تقی بهلول» (۱۳۸۴ش)

منابع: ویکی پدیا، بیتوته، وبلاگ amordad20.blogfa.com