به بهانه 10-4 مهر ماه هفته جهانی سالمندان

عنوان مقاله: اصول اخلاقی در ارتباط با سالمندان

نگارش : مسعود صیادی ، معاون امور توانبخشی اداره کل بهزیستی استان

به دست آور به پیري عمر ضایع کرده  خود را                     که در شب هر چه گم شد روز روشن می توان جستن

امروزه، به دلیل بالا رفتن امید به زندگی و کاهش میزان زاد و ولد در کشورهاي در حال توسعه و توسعه یافته، پدیده سالمندي 1 بیش از پیش مورد توجه است. بر این اساس، سالمندان سریعترین نرخ رشد جمعیت را در بین گروههاي مختلف سنی دارند. هم اکنون، حدود دو سوم جمعیت سالمند دنیا در کشورهاي در حال توسعه، مانند ایران، زندگی میکنند و پیش بینی میشود این رقم در سال2050 به 80 درصد برسد(1). براساس مستندات سازمان بهداشت جهانی، افراد بالاي 60 سال و بالاتر بهعنوان سالمند شناخته میشوند و کشورهایی که جمعیت سالمند آنها بالاتر از 7 درصد باشد جزو کشورهاي داراي جمعیت سالخورده طبقه بندي  میشوندمطابق دادههاي حاصل از گزارش مرکز آمار ایران، جمعیت سالمند ایران 3/9 درصد در سال 1355 بوده است که با افزایش دو برابري به7 / 3  درصد، در سال 1385 ، رسیده است براساس گزارش سازمان ملل متحد، تعداد سالمندان ایرانی در سال 2050 میلادي به رقم 26 میلیون و 393 هزار نفر  (26  درصد کل جمعیت) خواهد رسید که رقمی قابل توجه است.

در ایران، علی رغم وجود فرهنگ غنی که احترام به سالمندان را توصیه میکند، امروزه اصول اخلاقی در رابطه با این گروه مورد توجه جدی قرار نمیگیرد. همچنین در حیطۀ علمی، برخلاف انتظار، سالمندي و اصول اخلاقی مرتبط با آنها مورد توجه زیادي قرار نگرفته است.

دورة سالمندي ویژگیهاي خاص خود را دارد. ولی آنچه مهمترین نگرانی سالمندان محسوب میشود و رابطۀ مستقیمی با افزایش سن دارد، بیماري آلزایمر  است. با توجه به این امر که؛ جمعیت سالمندان در جهان به ویژه ایران رو به افزایش است و با بالا رفتن سن، احتمال ابتلا به بیماري آلزایمر نیز افزایش مییابد، لزوم توجه به اصول اخلاقی در رابطه با این  گروه سنی نیز اهمیت چشمگیري پیدا میکند.

برخورد با سالمندان اولين قدم براي برقراري ارتباط مناسب است . هر فرد ارزش ها ، باورها و فرهنگ هاي خاص خودش را دارد و اين نكته اي است كه در ارتباط با سالمند نبايد فراموش كرد. عقايد و ارزش هاي سالمندان امروز ، در جامعه اي كاملا متفاوت با جامعه كنوني شكل گرفته است . آنها حوادث تاريخي و شرايط اقتصادي – اجتماعي دشواري را پشت سر گذاشته اند. درك آنچه بر سالمند كنوني گذشته است براي شما ممكن است سخت باشد و تنها يك ارتباط خوب مي تواند اين شكاف نسلي را هموار سازد . شما مي توانيد با رعايت اصول و مهارت هاي ارتباط بين فردي ، ارتباط خوبي با سالمند برقرار كنيد از جمله اين ارتباط ها مي توان به نشستن كنار سالمند ، صحبت كردن چهره به چهره و اختصاص وقت كافي براي او اشاره كرد كه نشان دهنده علاقه مندي شما به او و ياري كردن وي مي باشد.

اصول اخلاقی سازمان ملل درباره ارتباط با  سالمندان به پنج گروه عمده ، طبقه بندي شده اند. این اصول عبارتند از: خودمختاري،   مشارکت ، مراقبت ، خودسازي  و بزرگداشت.

خودمختاری:

دسترسی سالمندان به؛ خوراك، آب، سرپناه،پوشاك و مراقبتهاي بهداشتی کافی. این کار باید از طریق تأمین درآمد، حمایت خانواده و اجتماع و خودیاري صورت گیرد. سالمندان باید براي کار کردن یا دسترسی به دیگر فرصتهاي درآمدزا، فرصت لازم را در اختیار داشته باشند. سالمندان باید بتوانند در تعیین زمان و شیوة ترك کار، مشارکت داشته باشند. سالمندان باید به برنامه هاي مناسب کار آموزي و آموزشی دسترسی داشته باشند. مانند تمامی گروههاي سنی سالمندان نیز باید بتوانند در فضاهایی کار کنند که ایمن بوده و با ترجیحات شخصی و تواناییهاي در حال تغییر آنها سازگاري داشته باشد. سالمندان باید بتوانند تا هر زمانی که امکان داشته باشد در منزل اقامت داشته باشند.

مشارکت:

سالمندان میبایست؛ به صورت ادغام شده در جامعه بمانند و به گونه اي فعال در تدوین و اجراي سیاست هایی که بهزیستی و راحتی آنان را به طور مستقیم تحت تأثیر قرار میدهد، شرکت کنند و دانش و مهارت خود را در اختیار نسلهاي جوانتر قرار دهند. سالمندان باید بتوانند براي خدمت به اجتماع و خدمت داوطلبانه در موقعیتهایی متناسب با علایق و قابلیتهاي خود، فرصتهایی را جستجو کنند و توانمنديهاي خویش را در آن زمینه ها توسعه دهند. این گروه سنی نیز مانند هر گروه دیگر باید بتواند، جنبشها یا انجمن هایی را براي سالمندان تشکیل دهد.

مراقبت:

سالمندان باید بر اساس نظام ارزشهاي فرهنگیجامعه از مراقبت و حمایت خانواده و اجتماع بهرهمند شوند. سالمندان میبایست؛ براي کمک به خود در حفظ یا بازیابی سطح بهینه سلامت بدنی، ذهنی، عاطفی و پیشگیري یا به تأخیر انداختن شروع بیماري، به مراقبتهاي بهداشتی دسترسی داشته باشند. تمامی سالمندان باید براي افزایش استقلال شخصی و دریافت حمایت و مراقبت، به خدمات اجتماعی و حقوقی دسترسی داشته باشند. سالمندان باید بتوانند از سطوح مناسب مراقبت توسط مراکز حمایتی، توانبخشی و ایجاد انگیزشهاي اجتماعی و روانی در یک فضاي انسانی و امن بهره گیرند. سالمندان باید بتوانند به هنگام اقامت در هر سرپناهی و با هر مکان مراقبت و درمانی، از حقوق بشر و آزاديهاي اساسی شامل: احترام به منزلت، اعتقادات، نیازها و زندگی خصوصی و حق اتخاذ تصمیم در مورد مراقبت بهداشتی و کیفیت زندگی خود، برخوردار باشند. سالمندان باید این امکان را داشته باشند که؛ در پی فرصتهایی براي توسعه کامل تواناییهاي بالقوه خود باشند.

خودسازي:

سالمندان باید به امکانات و منابع آموزشی، معنوي، فرهنگی و تفریحی جامعه دسترسی داشته باشند. باید به سالمندان این امکان را داد که با سربلندي و امنیت زندگی کنند و از بهرهکشی و سوءاستفاده بدنی یا ذهنی در امان باشند.

بزرگداشت:

بدون درنظر گرفتن سن، جنس، پیشینه نژادي و قومی، ناتوانی و یا دیگر شرایط، باید رفتار عادلانهاي با سالمندان داشت و جدا از وضعیت اقتصاديشان به آنها ارزش داده شود.

   در پیري از هزار جوان زنده دل تریم                             صد نوبهار رشک برد بر خزان ما