عون ‌بن ‌علی (عینالی یا عینال-زینال)، کوه و آرامگاهی بر فراز رشته‌کوه سرخاب است که در ناحیه شمالی شهر تبریز قرار دارد. علاوه بر آرامگاه، امکانات رفاهی نظیر تله‌کابین، رستوران و … این مکان را به یکی از برترین جاذبه‌های گردشگری تبریز تبدیل کرده است.

موقعیت جغرافیایی

در ناحیه شمالی شهر تبریز، رشته‌ بلندیهای سرخ‌رنگی به نام عینالی (عون بن علی) قرار دارد که ارتفاع بلندترین نقطه آن از سطح دریا ۱۹۶۰ متر است. در واقع، کوه عینالی به مجموعه‌ای از قله‌ها، تپه‌ها، دره‌ها و… گفته می‌شود که در مجموعه جفرافیایی معینی قرار گرفته‌اند. این کوه از سمت شمال به رودخانه تلخه رود ( آجی چای)، دریاچه ارومیه و دره‌های شهرستان اهر، از شرق به چشمه کهلیک ( کهلیک بولاغی)، از جنوب به طرف فرودگاه تبریز و از غرب به خیابان‌ها و شهرک‌های شهر تبریز منتهی می شود.‌

تاریخچه و ویژگی‌های بقعه عون بن علی

بر فراز کوه عون بن علی بقعه‌ای وجود دارد که قدمت آن به دوره ایلخانی باز می‌گردد و منسوب به دو تن از فرزندان حضرت علی (ع) به نام‌های عون بن علی و زید بن علی است. این بنا در گذشته آتشکده و عبادتگاهی بوده است.  بنا به نظر ژان پاتیست تاورنیه، جهانگرد فرانسوی این مکان در گذشته کلیسا بوده که پس از ورود اسلام به ایران، به مسجد و زیارتگاه تبدیل شده است. شیوه معماری بنا به سبک معماری دوره ایلخانی است و در مجموع از ۹ اتاق، ۶ گنبد، هشتی، ایوان، دو میل مناره توپر و پنج ستون سنگی بزرگ تشکیل یافته است. ستون‌های قدیمی در گذشته از جنس چوب بوده که در انجام بازسازی‌ها ستون‌های سنگی جایگزین آن‌ها شده‌اند. همچنین عمده مصالح به کار رفته در بنای بقعه، سنگ کوه سرخاب و اندکی آجر است.

ساختمان بنا در طی دوره‌های مختلف دستخوش آسیب‌های فراوانی شده است. در واقع، بنا تا پایان قرن نهم سالم و آباد بوده، ولی پس از حمله امپراطوری عثمانی به کلی تخریب شده است. سپس در دوره صفوی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است، ولی در اثر زلزله ویرانگر تبریز در سال ۱۱۹۳ هجری ویران شد. پس از آن بازسازی مجدد بنا در دوره قاجار انجام گرفته که به منظور جلوگیری از تخریب بنا اتاقی در سمت شمال احداث و به مجموعه اضافه شده است.

در سال‌های اخیر، بقعه عون بن علی مورد بازسازی اساسی قرار گرفته و همچنین در فهرست میراث فرهنگی نیز به ثبت رسیده است. با توجه به موقعیت کوهستانی بقعه، علاقه‌مندان به ورزش می‌توانند از مسیر کوهنوردی و صخره‌نوردی به این مکان دست یابند. همچنین، راه دسترسی ماشین‌رو و آسفالته از مسیر اتوبان پاسداران (کمربندی شمالی) تا بالای کوه و محوطه امامزاده امتداد داشته و روشنایی آن به طور کامل تامین شده است که شب‌ها جلوه‌ای خاص به کوه می‌بخشد.

جاذبه‌ها و امکانات رفاهی

در طی سال‌های اخیر، اقدامات گسترده‌ای برای گسترش جاذبه‌ها و امکانات تفرجگاه عینالی صورت گرفته که با استقبال بی‌نظیر مردم و گردشگران روبرو شده است. از جمله این امکانات می‌توان به منطقه صخره‌ای برای تمرین صخره‌نوردان مبتدی، یادمان شهدای گمنام، تندیس استاد شهریار و سایر نام‌آوران شهر تبریز اشاره کرد.

علاوه بر این، تله‌کابین تبریز نیز اخیرا در این منطقه راه‌اندازی شده که از تکنولوژی بالایی برخوردار بوده و پس از تکمیل پروژه به طولانی‌ترین تله‌کابین کشور تبدیل خواهد شد. به هنگام سوار شدن به این تله‌کابین می‌توان منظره بسیار زیبای کوهستان و شهر را تماشا کرده و از آرامش بی‌نظیر کوهستان لذت برد. همچنین کافه‌ها و رستوران‌ها در ایستگاه دوم پذیرای گردشگران هستند.

رشته‌کوه عینالی در گذشته عاری از هر گونه پوشش گیاهی بوده و خاک آن نیز از لایه‌های گچ و ماسه‌های رنگی تشکیل شده بود، ولی به تازگی، در راستای افزایش سرانه فضای سبز تبریز و تلطیف هوای شهر، طرح ویژه جنگل‌کاری در محدوده عینالی اجرا شده است.

در بیشتر ایام سال وزش باد در منطقه عینالی وجود دارد که در فصل‌های بهار و تابستان شدت باد بیشتر و در سایر فصل‌ها دارای شدت کمتری است. حتی در برخی اوقات شدت وزش باد به حدی است که درختان کاشته شده در تفرجگاه عینالی را به یک سمت خم می‌کند. از این‌رو، توربین‌های بادی عظیمی به منظور بهره‌گیری از مزایای انرژی طبیعی برای تولید برق در چند قسمت از کوهستان نصب شده‌اند.

کوهستان عینالی بر خلاف جنس خاک آن، دارای پوشش گیاهی جالب و متنوعی است.

از سایر جاذبه‌های تفرجگاه عینالی، وجود منطقه‌ای برای پرورش شترمرغ و آبشاری مصنوعی در دامنه کوه است.

به دلیل ارتفاع زیاد، بیشتر نقاط شهر تبریز از فراز کوه قابل رویت است.